Ψηφιοποίηση και κάρτες: Tα θετικά και τα αρνητικά από την εφαρμογή τους
Από το 2009 που θεσπίστηκε για πρώτη φορά υπουργείο για την ηλεκτρονική και ψηφιακή διακυβέρνηση, έχουν αλλάξει πολλές κυβερνήσεις. Με άλλα λόγια το «όραμα Ελλάδα 2.0» θα πρέπει να συνοδεύεται από μακροπρόθεσμη στρατηγική για να υπάρχει συνέχεια του ψηφιακού κράτους. Αυτό γιατί τα ψηφιακά έργα, σε αντίθεση με τα φυσικά έργα, λόγω της αρχιτεκτονικής τους, μπορούν να καταστούν μη λειτουργικά πολύ πιο εύκολα. Για παράδειγμα, εάν χρειαστεί να προστεθούν νέες υπηρεσίες σε μία πλατφόρμα εξυπηρέτησης, ή νέοι τύποι δεδομένων, μπορεί η συγκεκριμένη πλατφόρμα να μην είναι συμβατή και η μόνη λύση είναι να αλλαχθεί.
Το κυβερνητικό επιτελείο φιλοδοξεί το κράτος να είναι ψηφιακό τα επόμενα 4 χρόνια σε ποσοστό 99%. Μέχρι σήμερα έχουν ψηφιοποιηθεί περισσότερες από 1.500 υπηρεσίες και μένουν άλλες 4.000. Αυτές που έχουν ψηφιοποιηθεί μέχρι σήμερα αφορούν πάνω από το 50% των συναλλαγών δημοσίου – πολιτών.
Έχουν δημοπρατηθεί μεγάλα έργα ψηφιοποίησης, όπως του ΕΦΚΑ, των νοσοκομείων και της πολεοδομίας, τα οποία θα έχουν σύντομα ανάδοχο. Ακόμη, αναμένεται η ψηφιοποίηση των ακινήτων, ενώ πρόκειται να δημοπρατηθούν σύντομα και οι νέες ταυτότητες.
Παράλληλα με την ψηφιοποίηση του κράτους έχουμε στροφή στις ψηφιακές πληρωμές με κάρτα ακόμη και για πληρωμές μικρών ποσών. Μάλιστα υπάρχουν μελέτες που βλέπουν το φως της δημοσιότητας, συμβάλλοντας με αυτό τον τρόπο και στην αντιμετώπιση ενός σοβαρού ζητήματος που συνδέεται με την καταπολέμηση της φοροδιαφυγής.
- Η αλλαγή και οι μελέτες
Μετά την πανδημία, οι τρόποι πληρωμής έχουν αλλάξει. Εκτός του ότι τα περισσότερα πράγματα γίνονται ψηφιακά, έχουν εισαχθεί νέοι τρόποι πληρωμής στην αγορά. Πρόσφατη έρευνα της Focus Bari με τίτλο «Οι τρόποι πληρωμής που προτιμούν οι Έλληνες» που διεξήχθη τον Μάιο του 2023, η χρεωστική κάρτα βρίσκεται πλέον στην κορυφή των προτιμήσεων των καταναλωτών για να πληρώσουν τις αγορές τους.
Ειδικότερα, οι Έλληνες καταναλωτές προτιμούν συστηματικά, κατά μέσο όρο, να πληρώνουν τις αγορές τους με τους εξής τρόπους:
- Χρεωστική κάρτα 48%
- Μετρητά/Αντικαταβολή 40%
- Ηλεκτρονική μεταφορά (e-banking/m-banking) 30%
- Πιστωτική κάρτα από Ελληνική Τράπεζα (πλαστική) 17%
- Χρεωστική κάρτα από Ελληνική Τράπεζα στο κινητό (ψηφιακή) 16%
- Ψηφιακά πορτοφόλια (Google Pay, Apple Pay κ.τ.λ) 15%
- Πιστωτική κάρτα από Ελληνική Τράπεζα στον κινητό (ψηφιακή) 6%
- Προπληρωμένη κάρτα (πλαστική ή ψηφιακή) 6%
- Κάρτα Revolut (πλαστική ή ψηφιακή) 5%
- Payzy by Cosmote 2%
- Κάρτα Ν26 (πλαστική ή ψηφιακή) 1%
- Buy Now Later (BNPL) 1%
Ο αριθμός των συναλλαγών με κάρτες αυξήθηκε το 2022 κατά 21%, ενώ ο αριθμός των συναλλαγών κατά 19% σε σχέση με το 2021.
Αντίστοιχη μελέτη έγινε και από τον ΙΟΒΕ για την επίδραση της πανδημίας στην ενίσχυση της χρήσης των καρτών πληρωμών.
Η χρήση καρτών έχει διευθυνθεί συστηματικά μετά το 2015, σε συνέχεια επιβολής των κεφαλαιακών περιορισμών αλλά και της κρίσης στη συνέχεια της πανδημίας. Η σωρευτική αύξηση στη χρήση την περίοδο 2015-2022 ξεπερνάει τις 12 φορές ως προς τον αριθμό συναλλαγών και τις 5 φορές ως προς την αξία των συναλλαγών. Η σχετική ώθηση της χρήσης καρτών μετά την πανδημία σύμφωνα με τον ΙΟΒΕ εκτιμάται μεγαλύτερη για διαδικτυακές αγορές, ειδικά μέσω πιστωτικών καρτών, όπου ο αριθμός συναλλαγών εξαπλωνόταν ταχύτερα κατά 59,3% από την δραστηριότητα στο λιανικό εμπόριο το 2022, έναντι 44,8% το 2019.
Βέβαια, παρά την σύγκλιση με τον ευρωπαϊκό όρο, το επίπεδο χρήσης καρτών σε σχέση με την ιδιωτική κατανάλωση παραμένει το 18ο χαμηλότερο μεταξύ των 27 μελών της ευρωπαϊκής ένωσης (Ε.Ε.), καθώς η χρήση καρτών παραμένει αναλογικά χαμηλή σε συγκεκριμένους κλάδους όπως οι υπηρεσίες.
- Γιατί πρέπει να προχωρήσει η ψηφιοποίηση καθώς επίσης και οι ηλεκτρονικές πληρωμές
Σύμφωνα με τον ΙΟΒΕ η υψηλότερη χρήση ηλεκτρονικών πληρωμών σχετίζεται με χαμηλότερο κενό στον Φ.Π.Α. Η Ελλάδα εξακολουθεί να έχει ένα από τα υψηλότερα κενά Φ.Π.Α στην Ε.Ε.
- Τι πρέπει να γίνει
Για την ενίσχυση του μέτρου και την εξάπλωση των ηλεκτρονικών πληρωμών θα πρέπει να υπάρξει η άμεση επιστροφή στον καταναλωτή ενός ποσοστού επί της αξίας συγκεκριμένων ηλεκτρονικών αγορών καθώς και επέκταση των μηχανισμού κινήτρων και αντικινήτρων για ηλεκτρονικές πληρωμές στην πλευρά των επαγγελματιών (B2B και B2C). Επίσης, θα πρέπει να γίνουν παρεμβάσεις στο ρυθμιστικό πλαίσιο, όπως η αποδοχή ηλεκτρονικών πληρωμών σε όλους τους επαγγελματίες. Εδώ σημαντικό ρόλο, μιας και μιλάμε για την ψηφιοποίηση, θα παίξει η διασύνδεση των pos με τους ηλεκτρονικούς μηχανισμούς. Λογικά, μέχρι το καλοκαίρι του 2024 θα έχει επεκταθεί στο σύνολο του επαγγελματικού κόσμου.
- Πλεονεκτήματα και κίνδυνοι σε σχέση και με τις συναλλαγές με μετρητά
Α. Πλεονεκτήματα
- Οι κάτοχοι καρτών παρέχουν ασφάλεια διότι δεν υποχρεούνται να παρέχουν προσωπικές πληροφορίες ή να παραδίδουν ταυτότητα στους εμπόρους όταν πραγματοποιούν αγορές με την κάρτα τους. Αυτό συμβάλει στην μείωση του κινδύνου της απάτης.
- Οι κάρτες προσφέρουν πρόσθετη προστασία δικαιωμάτων επιστροφής χρεώσεων, τα οποία επιτρέπουν στον κάτοχο της κάρτας να αμφισβητήσει μια συναλλαγή εάν υπάρχει πρόβλημα με την αγορά.
Β. Κίνδυνοι
- Πάντα υπάρχει ο κίνδυνος υπερβολικών δαπανών και συσσώρευσης υψηλών επιπέδων χρέους. Οι κάρτες μπορεί να είναι ιδιαίτερα επικίνδυνες από αυτή την άποψη, καθώς επιτρέπουν στους καταναλωτές να δανείζονται χρήματα από τον εκδότη και να τα επιστρέφουν αργότερα με τόκο. Εάν ένας κάτοχος κάρτας δεν είναι σε θέση να εξοφλήσει το υπόλοιπό του στο σύνολο του κάθε μήνα, μπορεί να καταλήξει να πληρώνει σημαντικά ποσά σε χρεώσεις τόκων.
- Υπάρχει ακόμη ο κίνδυνος απάτης και κλοπής ταυτότητας. Είναι πολύ επίκαιρο αυτό το θέμα, διότι εξακολουθεί να είναι δυνατόν οι εγκληματίες να αποκτήσουν πληροφορίες για τον κάτοχο της κάρτας και να τις χρησιμοποιήσουν για να πραγματοποιήσουν μη εξουσιοδοτημένες αγορές. Οι καταναλωτές θα πρέπει να επαγρυπνούν για την προστασία των προσωπικών τους πληροφοριών και να παρακολουθούν τους λογαριασμούς τους για τυχόν ύποπτη δραστηριότητα.
Αν και το πλαστικό χρήμα κερδίζει συνεχώς έδαφος και δημοτικότητα, ακόμη είναι δύσκολο να αντικαταστήσει πλήρως το φυσικό νόμισμα στο άμεσο μέλλον. Πάντα θα υπάρχει η ανάγκη για μετρητά, ιδίως για μικρές συναλλαγές και για ανθρώπους που δεν έχουν πρόσβαση σε τραπεζικές υπηρεσίες.
Επιπλέον, ορισμένοι άνθρωποι προτιμούν να χρησιμοποιούν μετρητά για λόγους προστασίας της ιδιωτικής τους ζωής ή απλώς επειδή τα θεωρούν ευκολότερα διαχειρίσιμα. Επομένως, και οι δύο μορφές πληρωμής στο άμεσο μέλλον θα συνυπάρχουν.
- Συμπεράσματα
Σε ένα πλήρως και ραγδαία μεταβαλλόμενο περιβάλλον οδεύουν καταναλωτές, φορολογούμενοι και πελάτες τραπεζών, καθώς η χρήση των μετρητών σιγά σιγά τίθεται σταδιακά υπό διωγμό και οι τραπεζικές συναλλαγές οδεύουν προς ολοένα και μεγαλύτερη «αποϋλοποίηση».
Η τάση ψηφιοποίησης των συναλλαγών, εξαπλώνεται διεθνώς με το αιτιολογικό του ελέγχου της τρομοκρατίας, της φοροδιαφυγής και του «βρώμικου χρήματος». Όλες οι ανωτέρω εξελίξεις προωθούνται στο όνομα της μεγαλύτερης ευκολίας και ασφάλειας των συναλλαγών, καθώς η τεχνολογία θα επιτρέπει να εντοπιστούν κρούσματα απάτης (κανείς, ωστόσο δεν εγγυάται ότι αυτά θα μπορούν να αποτραπούν). Το ζητούμενο είναι όμως ο έλεγχος του χρήματος και των συναλλαγών. Βλέποντας τη θετική πλευρά, ο έλεγχος αυτός θα λειτουργήσει ως οδηγός στην πάταξη της φοροδιαφυγής, από την άλλη όμως (η αρνητική πλευρά), ίσως οδηγήσει στην συγκέντρωση του χρήματος στα χέρια των λίγων και οικονομικά ισχυρών για πλήρη έλεγχο των μετρητών, των συναλλαγών, των συναλλακτικών και άλλων ηθών των πολιτών. Τα συμπεράσματα δικά σας……..