Φορολογικός έλεγχος: Ένας διαχρονικός εφιάλτης της επιχείρησης – Λίγα λόγια για την διαδικασία και τα στάδια
Με αφορμή την ψήφιση του νέου φορολογικού νομοσχεδίου, μία από τις διατάξεις που περιλαμβάνει, δίνει τη δυνατότητα στην ατομική επιχείρηση να ζητήσει να εξαιρεθεί από τον νέο τεκμαρτό τρόπο υπολογισμού. Τι σημαίνει όμως στην πράξη η «μαχητότητα»;
Στην ουσία ζητείται από την φορολογική αρχή να προβεί σε έλεγχο της επιχείρησης. Στο παρόν άρθρο θα πούμε λίγα πράγματα για τον έλεγχο.
- Η έννοια του φορολογικού ελέγχου
Ως φορολογικός έλεγχος νοείται κάθε διαδικασία εξέτασης, από ελεγκτές δημόσιων φορολογικών υπηρεσιών, του βαθμού με τον οποίο ο φορολογούμενος έχει δηλώσει ορθά τα εισοδήματα και τα περιουσιακά του στοιχεία, βάση της ισχύουσας φορολογικής νομοθεσίας).
Επιπρόσθετα, ο φορολογικός έλεγχος εξετάζει την ακρίβεια των υποβληθέντων φορολογικών εγγράφων, έτσι ώστε οι ελεγκτές να έχουν τη δυνατότητα επιβεβαίωσης του φόρου οφειλής. Ο φορολογικός έλεγχος αποτελεί μια σύνθετη διαδικασία, μέσω της οποίας οι ελεγκτές καλούνται, μέσα από συγκεκριμένες διαδικασίες, να διαπιστώσουν τον βαθμό που ο φορολογούμενος εκπληρώνει ορθά τις φορολογικές του υποχρεώσεις.
Βασικός σκοπός των φορολογικών ελέγχων είναι η καταπολέμηση της φοροδιαφυγής, με τον νομοθέτη να καθιερώνει τη διενέργεια φορολογικών ελέγχων για να διαπιστωθεί η εκπλήρωση των φορολογικών υποχρεώσεων των οικονομικών οντοτήτων, σε συνδυασμό με την έκδοση εντολής φορολογικού ελέγχου σύμφωνα με τις νομικές διατάξεις. Στόχος των φορολογικών ελέγχων είναι η δημιουργία ενός αποτελεσματικού οικονομικού συστήματος, το οποίο συμβάλλει στα εξής
- Αύξηση δημοσίων εσόδων
- Επιτάχυνση του ρυθμού οικονομικής ανάπτυξης
- Δίκαιη κατανομή φορολογικών επιβαρύνσεων στο γενικό πληθυσμό
- Συμμόρφωση φορολογικών πολιτών
Η διενέργεια φορολογικών ελέγχων είναι το πιο σημαντικό μέσο που διαθέτει η φορολογική διοίκηση για να επιτύχει την αύξηση εσόδων στον κρατικό προϋπολογισμό. Επίσης, ο φορολογικός έλεγχος εκτός από δημοσιονομικό εργαλείο εξασφάλισης του κύριου δημόσιου εισοδήματος, διενεργούμενος βάσει της νομοθεσίας, συμβάλει στην διασφάλιση της φορολογικής δικαιοσύνης και στην διατήρηση της οικονομικής και κοινωνικής ισορροπίας.
- Τα είδη του φορολογικού ελέγχου
Με κριτήριο το είδος, τη μορφή τους, οι φορολογικοί έλεγχοι διακρίνονται σε κατηγορίες. Συγκεκριμένα, ένας φορολογικός έλεγχος μπορεί να είναι:
α) προληπτικός έλεγχος,
β) προσωρινός έλεγχος,
γ) τακτικός έλεγχος,
δ) μερικός έλεγχος,
ε) πλήρης έλεγχος,
στ) πολυμερής έλεγχος
Φυσικά, εκτός της παραπάνω διάκρισης, οι φορολογικοί έλεγχοι μπορούν να χωριστούν και σε άλλες κατηγορίες με κριτήριο το φορολογικό αντικείμενο ( έλεγχος εισοδήματος, έλεγχος ΦΠΑ, έλεγχος ΚΒΣ, έλεγχος Φ.Μ.Υ, έλεγχος επενδύσεων και αναπτυξιακών κινήτρων).
Το Υπουργείο Οικονομικών με απόφαση του καθορίζει την καθ’ ύλη αρμοδιότητα των διάφορων φορολογικών αρχών στη διενέργεια των παραπάνω ελεγκτικών εργασιών. Η αρμοδιότητα αυτή, ιδιαίτερα στην περίπτωση του τακτικού φορολογικού ελέγχου, καθορίζεται με βάση συγκεκριμένα κριτήρια, όπως το ύψος των ακαθάριστων εσόδων, αλλά και άλλα ποιοτικά κριτήρια ή ιδιαίτερα χαρακτηριστικά.
- Γενικά για τους φορολογικούς ελέγχους
Ο έλεγχος από τη φορολογική αρχή μπορεί να γίνει σε οποιαδήποτε επιχείρηση, ανεξαρτήτως εάν φοροδιαφεύγει ή όχι. Το ποιος θα κληθεί από τη φορολογική αρχή για να αιτιολογήσει τα εισοδήματά του δεν μπορεί να προσδιοριστεί εκ των προτέρων, ούτε γίνονται πάντοτε γνωστά στον φορολογούμενο ή την επιχείρηση. Για παράδειγμα ένας φορολογικός έλεγχος μπορεί να ξεκινήσει κατόπιν καταγγελίας (επώνυμης ή ανώνυμης), επομένως η επιχείρηση δεν μπορεί να το γνωρίζει εκ των προτέρων ώστε να προλάβει την έναρξη του ελέγχου.
Το βασικό στοιχείο που θα πρέπει να έχει μια επιχείρηση, είναι η σωστή οργάνωση. Θα πρέπει συμμορφώνεται επακριβώς με το γράμμα του νόμου. Η φορολογική αρχή μπορεί να προχωρήσει σε προκαταρκτικό έλεγχο με βάση δημοσιευμένα στοιχεία της επιχείρησης, πληροφορίες από τα τραπεζικά ιδρύματα κτλ. Εάν πειστεί η φορολογική αρχή ότι δεν υπάρχουν υπόνοιες τέλεσης φορολογικών παραβάσεων, μπορεί να μην προχωρήσει στην έκδοση εντολής ελέγχου. Ακόμη όμως και αν υπάρξει τελικά φορολογικός έλεγχος, η σωστή οργάνωση μιας επιχείρησης και γενικά η ορθή λειτουργία του λογιστηρίου, θα οδηγήσει στην αποφυγή πληρωμής μεγάλων φόρων και προστίμων.
- Πως θα γίνει η αμφισβήτηση του ελάχιστου τεκμαρτού εισοδήματος
Μέσω ηλεκτρονικής εφαρμογής και αφού προηγουμένως συμπληρώσουν τους κωδικούς 443-444 της φορολογικής δήλωσης (έντυπο Ε1) μπορούν οι επαγγελματίες να αμφισβητήσουν το ελάχιστο τεκμαρτό εισόδημα με το οποίο θα φορολογηθούν φέτος.
Επιπλέον θα συμπληρώνουν ερωτηματολόγιο για την περιουσία τους και τις συνθήκες διαβίωσης της οικογένειάς τους.
Εφόσον έχει ήδη συμπληρώσει τον σχετικό κωδικό στο Ε1 της δήλωσης φορολογίας εισοδήματος, ο φορολογούμενος πρέπει, το αργότερο εντός 60 ημερών από τη λήξη της προθεσμίας για την υποβολή της δήλωσης, να συμπληρώσει ερωτηματολόγιο με την περιουσιακή του κατάσταση και τις συνθήκες διαβίωσης του ιδίου, του/της συζύγου και των προστατευόμενων μελών, που θα αξιολογηθεί κατά τον φορολογικό έλεγχο. Το ερωτηματολόγιο θα συμπληρώνεται σε ειδική ψηφιακή εφαρμογή της ΑΑΔΕ, η οποία θα είναι διαθέσιμη στο πρώτο δεκαπενθήμερο του Μαΐου. Αυτό περιλαμβάνει αρκετά στοιχεία του υπόχρεου ή της οικογένειας όπως π.Χ. τραπεζικές καταθέσεις, ακίνητα, επενδύσεις σε έργα τέχνης ή τιμαλφή, διαθέσιμα μετρητά ή κρυπτονομίσματα, λογαριασμούς σταθερής ή κινητής τεχνολογίας, ασφάλιση αυτοκινήτων ή δίτροχων, ασφαλιστικά προγράμματα ζωής, υγείας, συνταξιοδότησης, ασφαλιστικά συμβόλαια κατοικιών για σεισμό, πυρκαγιά ή πλημμύρα, ταξίδια στο εσωτερικό ή στο εξωτερικό κ.ά.. Επομένως, βλέπουμε ότι δεν είναι απλή υπόθεση η συλλογή τους.
Εφόσον κατά την υποβολή της δήλωσης ο φορολογούμενος επιλέξει τη διενέργεια ελέγχου, ενημερώνεται με σχετικό μήνυμα για το δικαίωμα της φορολογικής διοίκησης:
→ Να προσδιορίσει το εισόδημά του με βάση κάθε διαθέσιμο στοιχείο ή με έμμεσες μεθόδους ελέγχου.
→ Να επεκτείνει τον έλεγχο σε προγενέστερα φορολογικά έτη ή και λοιπές φορολογίες ή άλλα φορολογικά αντικείμενα, ιδίως σε περίπτωση που οι παρεχόμενες πληροφορίες δεν ανταποκρίνονται στην πραγματική οικονομική του κατάσταση. Όπως τονίζεται στην απόφαση του διοικητή, ο έλεγχος διενεργείται εντός 12 μηνών από την κοινοποίηση της εντολής ελέγχου.
- Η διαδικασία και τα στάδια
Η φορολογική αρχή, στο πλαίσιο του διενεργούμενου από αυτήν ελέγχου, κοινοποιεί στην επιχείρηση αίτημα, με το οποίο της ζητά να παρέχει εγγράφως πληροφορίες. Ενδεικτικά η φορολογική αρχή μπορεί να ζητήσει την δικαιολόγηση των δηλωθέντων εισοδημάτων, την απόδειξη των δαπανών της επιχείρησης, να ελέγξει συναλλαγές με συνδεδεμένες επιχειρήσεις, να κάνει έλεγχο «κλειστής αποθήκης» κ.τ.λ. Η επιχείρηση δια του εκπροσώπου της (διαχειριστής, ιδιοκτήτης, εξουσιοδοτημένος λογιστής κ.ά.), απαντά στο αίτημα με υπομνήματα και προσκομίζοντας τα απαραίτητα αποδεικτικά έγγραφα, εντός της προθεσμίας που της θέτει η φορολογική διοίκηση. Είναι πολύ κρίσιμο το στάδιο αυτό και η σωστή εκπροσώπηση. Πρέπει να επεξηγηθούν πλήρως όλα όσα μπορεί να θεωρηθούν ύποπτα από τους ελεγκτές που έχουν οριστεί και χειρίζονται τον έλεγχο.
Εφόσον η φορολογική αρχή και οι ελεγκτές της, δεχτούν τους ισχυρισμούς της επιχείρησης, ο έλεγχος «κλείνει» και πληρώνονται τα τυχόν ποσά φόρων που έχουν προκύψει από τον έλεγχο. Υπάρχει περίπτωση να «κλείσει» ο έλεγχος χωρίς καμία χρέωση (πράγμα σπάνιο).
Σε περίπτωση που η φορολογική αρχή δεν πείθεται από τους ισχυρισμούς του φορολογούμενου ή της ελεγχόμενης επιχείρησης, θεωρεί δηλαδή ότι δεν έχει τηρηθεί η φορολογική νομοθεσία, της κοινοποιεί σημείωμα των διαπιστώσεων (πόρισμα του ελέγχου) μαζί με τον προσωρινό προσδιορισμό φόρου. Η ελεγχόμενη επιχείρηση εντός προθεσμίας 20 ημερών θα πρέπει να απαντήσει εγγράφως, πλήρως αιτιολογημένα και με σαφήνεια, τις θέσεις της ώστε να πετύχει την «ανατροπή» της απόφασης και του προσδιορισμού του φόρου. Η ελεγκτική αρχή επεξεργάζεται τις απόψεις της ελεγχόμενης επιχείρησης και εκδίδει της οριστικές πράξεις επιβολής φόρων και προστίμων.
Κατά το στάδιο αυτό, η επιχείρηση πρέπει να ασκήσει ενδικοφανή προσφυγή ενώπιον της Διεύθυνσης Επίλυσης Διαφορών (ΔΕΔ) εντός 30 ημερών από την επίδοσή τους. Η ενδικοφανής προσφυγή συνιστά απαραίτητο στάδιο πριν την προσφυγή στη διοικητική δικαιοσύνη (Διοικητικά Δικαστήρια). Και στο στάδιο αυτό θα πρέπει η επιχείρηση να αποδείξει τους ισχυρισμούς της και τα πραγματικά περιστατικά της υπόθεσης. Είναι ιδιαίτερα σημαντικό στάδιο γιατί η ισχυρισμοί στο στάδιο αυτό θα μεταφερθούν και στα επόμενα στάδια (π.χ διοικητικά δικαστήρια).
Σε περίπτωση απορριπτικής απόφασης από τη Διεύθυνση Επίλυσης Διαφορών (ΔΕΔ) ή εάν δεν υπάρξει απάντηση εντός 120 ημερών από την κατάθεση της ενδικοφανούς προσφυγής από την ΔΕΔ, η επιχείρηση πλέον μπορεί να προσφύγει στα αρμόδια διοικητικά δικαστήρια εντός προθεσμίας 30 ημερών από την κοινοποίηση σε αυτήν της απορριπτικής απόφασης ή από την συμπλήρωση των ανωτέρω 120 ημερών.
Όλα τα ανωτέρω βέβαια δεν είναι χωρίς κόστος. Θα χρειαστεί χρόνος και χρήμα.
- Πως μπορεί να ολοκληρωθεί ο έλεγχος χωρίς προσφυγή στα Διοικητικά Δικαστήρια
Ο έλεγχος μπορεί να ολοκληρωθεί χωρίς να χρειαστεί η προσφυγή στα διοικητικά δικαστήρια, μόνο στην περίπτωση που η ελεγκτική αρχή δεχτεί τους ισχυρισμούς της ελεγχόμενης επιχείρησης. Ο έλεγχος τότε ολοκληρώνεται και πληρώνονται τυχόν ποσά φόρων που προκύπτουν ή βέβαια και στην περίπτωση πλήρους αποδοχής των ισχυρισμών της ελεγχόμενης επιχείρησης από την φορολογική αρχή, οπότε μπορεί να ολοκληρωθεί χωρίς καμία χρέωση. Στην τελευταία αυτή περίπτωση, η Διεύθυνση Επίλυσης Διαφορών (ΔΕΔ), θα έχει εκδώσει θετική απόφαση υπέρ της ελεγχόμενης επιχείρησης. Στατιστικά δικαιώνονται επιχειρήσεις σε ποσοστό περίπου 35%.
Ως συμπέρασμα και κλείνοντας το άρθρο, θα θέλαμε να τονίσουμε και πάλι, ότι ο φορολογικός έλεγχος δεν είναι εύκολη υπόθεση. Για να μπορέσει μια επιχείρηση να προβεί η ίδια σε έλεγχο ή όπως εμείς οι λογιστές λέμε στην γλώσσα μας «να προκαλέσει έλεγχο», θα πρέπει να λάβει σοβαρά όλους τους παράγοντες που αναφέρθηκαν. Η σωστή όμως μεθοδολογία, η οργανωμένη αντιμετώπιση, η καλή γνώση της φορολογικής νομοθεσίας αποτελούν τον ακρογωνιαίο λίθο για τη σωστή αντιμετώπιση του ελέγχου και κατ’ επέκταση της επιβολής φόρων. Η διαδικασία της απόφασης δεν είναι πάντα εύκολη και γρήγορη, ειδικά στις μέρες μας που συνήθως οι επιλογές μας είναι παραπάνω από δύο. Αργά ή γρήγορα, έρχεται η ώρα να πάρουμε κάποια σημαντική απόφαση.
Κάποτε ο Ηλίας Καζάν είχε πει: “Αυτό που λέμε «δύσκολη απόφαση» λέγεται έτσι επειδή όποια απόφαση και να πάρεις, θα υπάρξουν συνέπειες”.
Τα συμπεράσματα δικά σας….
ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΡΑΓΓΟΣ
ΟΙΚΟΝΟΜΟΛΟΓΟΣ-ΛΟΓΙΣΤΗΣ Α’ ΤΑΞΗΣ
ΜΕΛΟΣ ΠΑΕΛΟ
