TAX ADMINISTRATION 3.0: Οι κατευθύνσεις του ΟΟΣΑ και η ελληνική πραγματικότητα!

TAX ADMINISTRATION 3.0:

ΟΙ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΕΙΣ ΤΟΥ ΟΟΣΑ ΚΑΙ Η  ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

Η τεχνολογική πρόοδος που γνώρισε η κοινωνία μας τις τελευταίες δεκαετίες, με πιο πρόσφατο «επιταχυντή» της την πανδημία του Covid, οδήγησε, μεταξύ άλλων, στον ριζικό μετασχηματισμό της οργάνωσης και λειτουργίας των περισσότερων κλάδων της οικονομίας, εκτεινόμενο από τη βιομηχανία και το εμπόριο, μέχρι την υγεία, την εφοδιαστική αλυσίδα, τις υπηρεσίες και την ενέργεια. Ο ψηφιακός μετασχηματισμός των επιχειρήσεων, ανεξαρτήτως μεγέθους, τομέα, ή γεωγραφικής περιοχής, πλέον δεν συνιστά απλώς επιλογή αλλά απόφαση ζωτικής σημασίας, ιδίως σε κλάδους που λειτουργούν σε ένα περιβάλλον οξυμένου ανταγωνισμού.

Βεβαίως, η νέα αυτή πραγματικότητα, δεν θα μπορούσε να αφήσει το χώρο της Φορολογίας ανεπηρέαστο. Χάρη στις νέες τεχνολογίες, παρουσιάζονται ουσιαστικές ευκαιρίες για τις φορολογικές διοικήσεις σε όλο τον κόσμο να υιοθετήσουν νέα εργαλεία και πρακτικές, με κεντρικό στόχο «να υποστηρίξουν τους φορολογούμενους να πληρώνουν τον σωστό φόρο, τη σωστή στιγμή». Η προοπτική αυτή δεν έχει, ωστόσο, αποκλειστικά εισπρακτικό χαρακτήρα, αλλά στοχεύει «στη διασφάλιση και περιφρούρηση του δίκαιου ανταγωνισμού στο οικονομικό πεδίο, εφόσον η σωστή φορολογία βοηθά τον ανταγωνισμό, με την πάταξη της φοροδιαφυγής να δημιουργεί συνθήκες δικαιοσύνης ανάμεσα στον συνεπή πολίτη, που πληρώνει φόρους, και σε εκείνον που, έως σήμερα, φοροδιαφεύγει» όπως χαρακτηριστικά αναφέρει και ο Υφυπουργός Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών κ. Χ. Θεοχάρης σε δελτίο τύπου του Υπουργείου, την 12^η Ιουλίου 2023.

Σειρά παρεμβάσεων που αφορούν την εντατικότερη χρήση τεχνολογίας αιχμής από την πλευρά της Φορολογικής Διοίκησης έχει λάβει χώρα μέχρι σήμερα. Αν μάλιστα συνυπολογιστεί και πλήθος άλλων σποραδικών αναφορών από θεσμικούς και μη φορείς σε έννοιες όπως Τεχνητή νοημοσύνη (Α.Ι) και Μεγάλα Δεδομένα (Big Data), πιθανόν να διαπιστώναμε ότι δίδεται μεν μια εικόνα προς τις μικρότερες σε μέγεθος επιχειρήσεις (ΜμΕ) της χώρας μας για το πώς «σκοπεύει να κινηθεί» η Φ.Δ. στο προσεχές διάστημα. Ωστόσο, ο όγκος της πληροφορίας, σε συνδυασμό με τους εγγενείς περιορισμούς των ΜμΕ σε πόρους και τεχνολογική εξοικείωση, ίσως καθιστούν περισσότερο ομιχλώδη την παραπάνω εικόνα παρά ξεκάθαρη.

Σκοπός του παρόντος κειμένου, δεν είναι η εμβάθυνση σε τεχνικούς όρους και έννοιες, αλλά η αποτύπωση του γενικού περιγράμματος, ελπίζοντας να δώσει μια πιο ολοκληρωμένη εικόνα της νέας αυτής φορολογικής πραγματικότητας. Συγκεκριμένα, το κείμενο που ακολουθεί, ξεκινάει με μια εισαγωγή στο όραμα του ΟΟΣΑ για μια ολοκληρωτικά Ψηφιακή Φορολογική Διοίκηση (Tax Admininstration 3.0), συνεχίζει με σύντομη καταγραφή ορισμένων εφαρμοζόμενων πρακτικών και εργαλείων από Φορολογικές Διοικήσεις ξένων χωρών που παρουσιάζουν ενδιαφέρον και δίνουν ιδέες, και κλείνει με μια περιληπτική παρουσίαση των στόχων της ελληνικής Φορολογικής Διοίκησης και τη διαδρομή προς την ψηφιοποίησή της.

Λίγα λόγια για το «Tax Administration 3.0»

Πρόκειται για το project που έθεσε τη νέα κατεύθυνση στόχευσης των Φορολογικών Διοικήσεων διεθνώς, και συνιστά ένα εκ των βασικών ζητημάτων συζήτησης από την Ολομέλεια των Φορολογικών Διοικήσεων του ΟΟΣΑ (OECD/FTA), στην οποία μετέχουν περισσότερες από 50 χώρες, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα.

Σύμφωνα με την έκθεση OECD (2020) “Tax Administration 3.0: The Digital Transformation of Tax Administration”, με τον όρο «Tax Administration 3.0» αναφερόμαστε στον ψηφιακό μετασχηματισμό της Φορολογικής Διοίκησης, σύμφωνα με τον οποίο οι φορολογικές διαδικασίες γίνονται, περισσότερο απρόσκοπτες, πλήρως αυτοματοποιημένες, χωρίς να παρεμβαίνει ανθρώπινος παράγοντας, με τη χρήση ψηφιακών συστημάτων, που θα διασυνδέονται και θα υποστηρίζουν την συνεχή, ασφαλή, και σε πραγματικό χρόνο μετάδοση χρήσιμων πληροφοριών από τους φορολογούμενους (ιδιώτες και επιχειρήσεις) προς τη Φορολογική Διοίκηση.

Έτσι, οι Φορολογικές Διοικήσεις διεθνώς, θα μπορούν να αντιμετωπίσουν πιο αποτελεσματικά το συντηρούμενο μέχρι σήμερα φορολογικό κενό (tax gap), την εισπραξιμότητα σημαντικών ποσών από βεβαιωμένες αλλά ανείσπρακτες οφειλές, και ταυτόχρονα, θα επιτύχουν μεγαλύτερη φορολογική συμμόρφωση για τους φορολογουμένους. Η επιτυχής ολοκλήρωση του σχεδίου αυτού, προϋποθέτει την αγαστή συνεργασία των Φορολογικών Διοικήσεων με άλλες κρατικές υπηρεσίες, με τον ιδιωτικό τομέα, αλλά και με τις Φορολογικές Διοικήσεις άλλων χωρών.

Κεντρικό ρόλο στην ιδέα της Ψηφιακής Φορολογικής Διοίκησης έχει η ψηφιακή ταυτότητα (digital identity) που θα διασφαλίζει τη σύνδεση κάθε συναλλαγής, σε οποιαδήποτε χώρα, με τα πρόσωπα που την διενήργησαν. Η ψηφιακή ταυτότητα θα βασίζεται σε τεχνικές προδιαγραφές που θα συμφωνήσουν πρώτα οι διοικήσεις των χωρών μεταξύ τους και θα είναι μοναδική για κάθε φορολογούμενο. Έτσι, οι Φορολογικές Διοικήσεις θα μπορούν να διαπιστώσουν το παγκόσμιο εισόδημα του φορολογουμένου και να υπολογίσουν σωστά τις φορολογικές του υποχρεώσεις, λαμβάνοντας υπόψη και τις ισχύουσες συμβάσεις αποφυγής διπλής φορολογίας, όπως χαρακτηριστικά αναφέρει η έκθεση OECD (2022): Tax Administration 3.0 and the Digital Identification of Taxpayers.

Σύμφωνα πάντα με τους ορισμούς που μας δίνει ο ΟΟΣΑ στις εκθέσεις του, βρισκόμαστε μεν ακόμα στο Tax Administration 2.0, αλλά προς μετάβαση στο Τ.Α. 3.0
Το Tax Administration 2.0 αποτελεί καθεστώς που συνδυάζει παραδοσιακά μέσα, όπως η χρήση έγχαρτων αρχείων, με τεχνολογικά εργαλεία, για την άντληση πληροφοριών και δεδομένων από τη Φορολογική Διοίκηση. Ωστόσο, σήμερα, η προσέγγιση αυτή έχει κριθεί ανεπαρκής, κυρίως λόγω της περιοδικής μετάδοσης πληροφοριών (periodic exchange of bulk data) από τον φορολογούμενο προς τη φορολογική διοίκηση (πχ η δήλωση φορολογίας εισοδήματος υποβάλλεται μεν ηλεκτρονικά αλλά αρκετούς μήνες μετά τη λήξη της φορολογικής χρήσης) γεγονός που δυσκολεύει την προληπτική άσκηση ελέγχου και την έγκαιρη επίτευξη φορολογικής συμμόρφωσης. Επίσης, τα πληροφοριακά συστήματα όπως είχαν διαμορφωθεί μέχρι πρότινος και υποστήριζαν το έργο της Φορολογικής Διοίκησης, παρουσίαζαν δομικά προβλήματα ως προς τον τρόπο ταξινόμησης των αντλούμενων δεδομένων, γεγονός που δυσχέραινε την αξιοποίησή των.  Βεβαίως τη λύση στο πρόβλημα τη δίνει η νέα έκδοση της Ψηφιακής Φορολογικής Διοίκησης (Τ.Α 3.0) η οποία εστιάζει στην ελεύθερη και σε πραγματικό χρόνο μετάδοση των συναφών, για το έργο της Φορολογικής Διοίκησης, δεδομένων, τα οποία εισρέουν στις βάσεις δεδομένων της με βάση παραμέτρους που η ίδια κάθε φορά θέτει.

Το μεγαλεπήβολο πλάνο του ΟΟΣΑ βεβαίως είναι οι Φορολογικές Διοικήσεις να μεταβούν πλήρως σε αυτό που ονομάζει ως “Tax Administration 3.0”. Ο χρονικός ορίζοντας υλοποίησης που έχει θέσει είναι μακροπρόθεσμος, ενώ κρίσιμο σημείο είναι η προειδοποίηση που δίνει στην έκθεση OECD (2022) Tax Administration 3.0 and Connecting with Natural Systems, ότι η πρόοδος θα πρέπει να σημειώνεται παράλληλα μεταξύ των χωρών και όχι μεμονωμένα, καθώς  η επιτυχής και ασφαλής μετάδοση δεδομένων από Φορολογική σε Φορολογική Διοίκηση διεθνώς, προϋποθέτει την διαλειτουργικότητα, συνεπώς και την τεχνική συμβατότητα μεταξύ των πληροφοριακών τους συστημάτων (integrated data systems). Η περίπτωση αυτή μάλιστα χαρακτηρίζεται ως εξαιρετικά σύνθετη από τεχνική αλλά και νομική σκοπιά (πχ σε ζητήματα προστασίας προσωπικών δεδομένων και ιδιαιτερότητες που μπορούν να παρουσιάζουν μεταξύ τους οι εθνικές νομοθεσίες), ενώ θα πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι η Φορολογική Διοίκηση θα πρέπει όχι μόνο να μπορεί να διασυνδεθεί με τις ξένες Φορολογικές Διοικήσεις, αλλά και με τα συστήματα των επιχειρήσεων στο εσωτερικό της χώρας (machine to machine connections).

Σαφώς η άντληση δεδομένων των φορολογουμένων, είτε ιδιωτών είτε επιχειρήσεων, θα πρέπει να επεκτείνεται και στις πλατφόρμες, σύμφωνα με την έκθεση OECD (2022) Tax Administration 3.0 and Connecting with Natural Systems. Βασική προϋπόθεση ολοκλήρωσης του έργου Tax Administration 3.0 είναι η αυτόματη και απρόσκοπτη άντληση δεδομένων από πλατφόρμες στις οποίες εγγράφονται και συμμετέχουν φορολογούμενοι για να πραγματοποιούν συναλλαγές. Στην ίδια κατεύθυνση άλλωστε είναι ήδη η χώρα μας, καθώς, σύμφωνα με το Γραφείο Τύπου του Υπουργείου Οικονομικών της 25^ης Ιουλίου 2023, έγινε η παρουσίαση νέας νομοθετικής ρύθμισης για ενσωμάτωση της Οδηγίας 2021/514 του Συμβουλίου με διατάξεις που ενισχύουν τη συνεργασία μεταξύ των φορολογικών αρχών των κρατών μελών της ΕΕ και διευκολύνονται οι έλεγχοι για τον εντοπισμό εισοδημάτων που αποκτώνται μέσω των ψηφιακών πλατφορμών μισθώσωνς ακινήτων, μέσων μεταφοράς, πώλησης αγαθών, κτλ.

Καθίσταται λοιπόν σαφές ότι η νέα τάση θέλει τη Φορολογική Διοίκηση διασυνδεδεμένη με όποια πηγή δεδομένων κρίνεται ότι μπορεί να της προσφέρει υπεραξία.

Εργαλεία και Χρήση Τεχνητής Νοημοσύνης από τις Φορολογικές Διοικήσεις

Τα ψηφιακά εργαλεία τα οποία στη συνέχεια χρησιμοποιούν οι Φορολογικές Διοικήσεις για να επεξεργαστούν τα συλλεχθέντα δεδομένα, χαρακτηρίζονται ως εργαλεία Τεχνητής Νοημοσύνης (AI). Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει αποδώσει τον ακόλουθο ορισμό για την Τεχνητή Νοημοσύνη:

«Η Τεχνητή Νοημοσύνη αναφέρεται σε συστήματα που επιδεικνύουν έξυπνη συμπεριφορά, καθώς αναλύουν το περιβάλλον τους, και αναλαμβάνουν δράση για την επίτευξη προκαθορισμένων στόχων»

 (European Commission (2018), Communication of 7 December 2018, Coordinated Plan on artificial intelligence, Brussels)

Εξίσου περιληπτικά, οι εργασίες που συνήθως εκτελεί ένα εργαλείο Τεχνητής Νοημοσύνης μπορούν να ομαδοποιηθούν σε τέσσερις διακριτές κατηγορίες

1. Διενέργεια προβλέψεων (predictions)
2. Εντοπισμός μοτίβου (Pattern recognition)
3. Βελτιστοποίηση (Optimization)
4. Αυτοματοποίηση (Automation)

Εστιάζοντας ξανά στο χώρο της Φορολογίας, είναι κρίσιμος ο ρόλος που έχει η ΤΝ στον μετασχηματισμό των Φορολογικών Διοικήσεων και λόγω του τεράστιου πλούτου δεδομένων που ήδη διαθέτει. Λόγω ότι τα περισσότερα εργαλεία ΤΝ που κάνουν χρήση οι Φορολογικές Διοικήσεις βασίζονται στη Μηχανική Εκμάθηση (Machine Learning) η διαρκής εισροή όλο και περισσότερων και ποιοτικότερων δεδομένων ενισχύουν την ακρίβεια κάθε φορά των εξαγόμενων συμπερασμάτων. Σύμφωνα μάλιστα με έκθεση του ΟΟΣΑ (2019) πάνω από 40 φορολογικές διοικήσεις έκαναν, ή σκόπευαν να προχωρήσουν σε χρήση ΤΝ (OECD «Tax Administrations 2019: Comparative Information on OECD and other Advanced and Emerging Economies»)

Οι κεντρικοί λόγοι που οι Φορολογικές Διοικήσεις ανά τον κόσμο χρησιμοποιούν εργαλεία ΤΝ είναι:

1. η καταπολέμηση της φορολογικής απάτης,
2. η συμμόρφωση των φορολογουμένων με τις φορολογικές τους υποχρεώσεις, και
3. η καλύτερη εξυπηρέτηση των φορολογουμένων,

• Για την καταπολέμηση της φορολογικής απάτης, εργαλεία Τεχνητής Νοημοσύνης (AI) χρησιμοποιούνται από Φ.Δ αρκετών χωρών για την αξιολόγηση των φορολογικών κινδύνων (tax risk assessment), γεγονός που επιτρέπει την κατηγοριοποίηση των φορολογουμένων (taxpayer segmentation) σύμφωνα με την πιθανότητα μη συμμόρφωσης (non-compliance probability), ενώ οι φορολογικοί έλεγχοι εκκινούν στις πιο πιθανές περιπτώσεις απάτης (audit case selection). Αυτά τα εργαλεία επιτρέπουν τον ακριβέστερο προσδιορισμό της φορολογητέας ύλης, κυρίως σε σχέση με το φόρο εισοδήματος και τον ΦΠΑ, και παράλληλα βοηθούν στον εντοπισμό και αντιμετώπιση μορφών φορολογικής απάτης, φοροδιαφυγής και φοροαποφυγής.
• Για τη φορολογική συμμόρφωση, η χρήση εργαλείων ΤΝ θα μπορούσε να ενθαρρύνει τους  φορολογούμενους να συμμορφώνονται φορολογικά, και όταν εντοπίζονται αποκλίσεις ή διαπιστώσεις παρατυπιών ο φορολογούμενος να αποτρέπεται από το να συνεχίσουν. Χαρακτηριστικό το παράδειγμα της ισπανικής Φορολογικής Διοίκησης που αποστέλλει επιστολές σε μικρές επιχειρήσεις ενημερώνοντάς τες ότι, σύμφωνα με τις πληροφορίες που έλαβαν μέσω AI, τα έσοδα που δηλώνουν είναι κάτω από τον μέσο όρο του κλάδου τους (benchmarking).
• Ως προς την εξυπηρέτηση των φορολογουμένων, παράδειγμα αποτελούν οι χώρες που εφαρμόζουν ΤΝ για να βοηθήσουν τους φορολογούμενους να ενημερώνονται για τις φορολογικές τους υποχρεώσεις ή για να λύνουν τυχόν φορολογικές απορίες τους μέσω virtual assistants ή chatbots. (Σύμφωνα με την έκθεση του ΟΟΣΑ OECD Tax Administrations 2019: Comparative Information on OECD and other Advanced and Emerging Economies , έως το 2017, 10 χώρες είχαν ήδη chatbots, 7 χώρες βρίσκονται σε στάδιο υλοποίησης, ενώ 23 σχεδίαζαν να το εφαρμόσουν.

Στην έκθεση του ΟΟΣΑ «OECD (2016): Advanced Analytics for Better Tax Administration: Putting Data to Work» αναλύεται σειρά εργαλείων ΤΝ που χρησιμοποιούν στην πράξη Φορολογικές Διοικήσεις ξένων χωρών μερικά από τα οποία, επιγραμματικά, είναι τα εξής:

Εργαλείο “SNA (Social Network Analysis)”:  Χρησιμοποιείται από Φορολογικές Διοικήσεις αρκετών χωρών (πχ Ολλανδία, Ιρλανδία) για τον εντοπισμό απάτης στο ΦΠΑ τύπου καρουζέλ (VAT carousel fraud). Συγκεκριμένα επεξεργάζεται δεδομένα για να προσδιορίσει συνδέσμους μεταξύ προσώπων (για παράδειγμα, μέσω διευθυντικών στελεχών εταιρειών, κοινών τραπεζικών λογαριασμών ή αριθμών τηλεφώνου) και παράγει σενάρια σχέσεων – διασυνδέσεων μεταξύ τους, ρίχνοντας φως σε σημεία που μέχρι πρότινος ο έλεγχος αγνοούσε.

Σημειώνεται ότι γίνεται χρήση πλήθους διαφορετικών ψηφιακών εργαλείων που αποσκοπούν στον εντοπισμό σφαλμάτων και απάτης. Πολλές φορές, για τον ίδιο φόρο, υπάρχουν διαφορετικά μοντέλα αντιμετώπισης κάθε είδους απάτης. Για παράδειγμα το SNA αντιμετωπίζει μια συγκεκριμένη απάτη ΦΠΑ, ωστόσο δεν μπορεί να διαπιστώσει αν ένας φορολογούμενος αιτείται ενδεχομένως ένα αδικαιολόγητα υψηλό ποσό ΦΠΑ για επιστροφή, κάτι που αντιμετωπίζεται από άλλα εργαλεία.

Εργαλείο STIR: εφαρμόζεται στην Πολωνία και στοχεύει στον αυτόματο εντοπισμό ύποπτων συναλλαγών σε πραγματικό χρόνο, συλλέγοντας στοιχεία από τους τραπεζικούς λογαριασμούς όπως οι ημερήσιες καταστάσεις συναλλαγών, τα στοιχεία αναγνώρισης των αποστολέων και των παραληπτών, αναλυτικά ποσά, την περιγραφή των συναλλαγών μέχρι και τις διευθύνσεις IP από τις οποίες οι κάτοχοι λογαριασμού συνδέονται στο e-banking.

Εργαλείο VeRa: ο αλγόριθμος VeRa χρησιμοποιείται στην Ιταλία, και αποτελεί εργαλείο για την πάταξη της φοροδιαφυγής. Συγκεκριμένα, συγκρίνει φορολογικές δηλώσεις, κέρδη, περιουσιακά στοιχεία, και τραπεζικούς λογαριασμούς αναζητώντας αποκλίσεις. Στη συνέχεια, σε εκείνες τις περιπτώσεις που ταξινομεί ο αλγόριθμος ως υψηλού φορολογικού κινδύνου (high-tax risk), οι φορολογούμενοι λαμβάνουν ειδοποίηση που τους ζητά να εξηγήσουν τις διαφορές.

Μερικά ακόμα παραδείγματα είναι το εργαλείο nearest neighbours model (εφαρμόζεται στην Αυστραλία) το οποίο έχει σχεδιαστεί για να εντοπίζει λανθασμένες εκπτώσεις φόρου εισοδήματος, καθώς και το income-consumption model της Ιρλανδίας, το οποίο στοχεύει στον εντοπισμό αδήλωτων εισοδημάτων. Και τα δύο λειτουργούν με το ίδιο σκεπτικό: συγκρίνουν το φορολογητέο εισόδημα ενός φορολογούμενου, με τα αντίστοιχα εισοδήματα άλλων φορολογουμένων, που ανήκουν στην ίδια διαβαθμισμένη κατηγορία με βάση συγκεκριμένες παραμέτρους, και, όταν εντοπίζονται ακραίες τιμές, δίνεται το «πράσινο φως» για την εκκίνηση έρευνας. Με παρόμοιο τρόπο λειτουργεί και το Unreported Income AI Tax Model της Σουηδίας.

Πέρα από τον έλεγχο, εργαλεία Τεχνητής Νοημοσύνης χρησιμοποιούνται και για σκοπούς φορολογικής συμμόρφωσης. Για παράδειγμα, μερικές Φορολογικές Διοικήσεις ( Αυστραλία, Νορβηγία, κτλ) κάνουν χρήση εργαλείων διαχείρισης χρέους, με τα οποία αξιολογούν ποιοι φορολογούμενοι ενδέχεται να παρουσιάσουν αδυναμία εξόφλησης, ώστε έγκαιρα με SMS να υπενθυμίσουν την υποχρέωση εξόφλησης των οφειλών τους.

Ακόμη, Τεχνητή Νοημοσύνη χρησιμοποιείται και για την ενίσχυση της εξυπηρέτησης των φορολογουμένων. Πχ η Φορολογική Αρχή της Σιγκαπούρης (IRAS) κάνει χρήση εργαλείου που αναλύει τα email ερωτήσεων φορολογουμένων που αποστέλλονται στη φορολογική διοίκηση (Text Mining Process Tool), εντοπίζει επαναλαμβανόμενες λέξεις – κλειδιά και φράσεις μεταξύ διαφορετικών μηνυμάτων, και ιεραρχεί τα ζητήματα που απασχόλησαν περισσότερο τους φορολογούμενους, βοηθώντας τη Διοίκηση να κάνει πιο στοχευμένες παρεμβάσεις με διευκρινήσεις επί νόμων, εγκυκλίους, κτλ.

Τα εργαλεία αυτά, είτε κατασκευάζονται εσωτερικά από τεχνικές ομάδες των Φορολογικών Διοικήσεων, είτε αφορούν σε λογισμικά διαθέσιμα στο εμπόριο (commercial software) που παρέχονται από ιδιωτικές εταιρείες (πχ SAS, IBM, Oracle). Πριν πάρει τις αποφάσεις της κάθε Φορολογική Διοίκηση, σταθμίζει πρώτα τα προτερήματα και τα μειονεκτήματα κάθε επιλογής, σε σχέση πάντα και με τις δικές της δυνατότητες (πχ αν διαθέτει ήδη οργανωμένα τμήματα τεχνικών που μπορούν να προγραμματίσουν αυτά τα εργαλεία, η τεχνική εξοικείωση των χειριστών με in-house λογισμικά ή η εξάρτηση από τεχνική υποστήριξη εξωτερικών παρόχων, το κόστος εκπαίδευσης, ο χρόνος υλοποίησης, το κόστος επένδυσης σε λογισμικά του εμπορίου, η δυνατότητα μελλοντικής επέκτασης και αναβάθμισής τους κτλ).

Ψηφιακός και Οργανωτικός Μετασχηματισμός της ελληνικής Φορολογικής Διοίκησης

Για τη χώρα μας, αναμένεται η άντληση αρκετών χρημάτων από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας για την  υλοποίηση εφαρμογών Τεχνητής Νοημοσύνης.

Συγκεκριμένα σε εκδήλωση της KPMG για τους CFO, που διεξήχθη την 15^η Ιουνίου 2023, ο Διοικητής της ΑΑΔΕ ανακοίνωσε ότι η μέσα από τα κονδύλια του Ταμείου Ανάκαμψης θα διατεθούν περίπου 260 εκατ. ευρώ για τη διεύρυνση του ψηφιακού μετασχηματισμού της ελληνικής Φορολογικής Διοίκησης, δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση σε θέματα business intelligence και Data analytics, εστιάζοντας στην αναβάθμιση των φορολογικών ελέγχων και της συμμόρφωσης, την αποτελεσματικότερη είσπραξη, και την καλύτερη εξυπηρέτηση του πολίτη.

Ήδη έθεσε μέχρι σήμερα σε λειτουργία πληθώρα εργαλείων όπως την ηλεκτρονική τιμολόγηση μέσω πιστοποιημένων παρόχων , το Esend στις ΦΗΜ, το MyDATA για όλες τις επιχειρήσεις, το μητρώο πραγματικών δικαιούχων, ενώ στοχεύει προσεχώς στην επέκταση αυτών, πχ με το ηλεκτρονικό δελτίο αποστολής, το ψηφιακό πελατολόγιο, τη διασύνδεση των POS με τις ταμειακές,  και άλλα.

Όλος ο όγκος των δεδομένων αυτών, μαζί με άλλα δεδομένα που αντλεί είτε από τρίτες πηγές (πχ τράπεζες, πλατφόρμες συναλλαγών, Φορολογικές Διοικήσεις ξένων χωρών, καταγγελίες πολιτών, αναφορές υπόχρεων σε μέτρα δέουσας επιμέλειας – Ν 4557/2018), είτε από τους ίδιους τους φορολογούμενους (πχ οι φορολογικές δηλώσεις εισοδήματος, ΦΠΑ, Vies, κτλ), αποθηκεύονται ως πληροφορίες στις βάσεις δεδομένων της ΑΑΔΕ.

Έπειτα ακολουθεί η αξιοποίηση όλου αυτού του πλούτου των δεδομένων από εργαλεία Τεχνητής Νοημοσύνης τα οποία έρχονται για να αναλύσουν τα δεδομένα, να συνθέσουν το φορολογικό προφίλ κάθε προσώπου, και να το κατατάξουν σε κατηγορία βάσει κινδύνου (tax risk assessment), επιτρέποντας έτσι στη Φορολογική Διοίκηση να λαμβάνει αποφάσεις βασισμένες σε δεδομένα (data-driven decision making) και να δίνει προτεραιότητα στις περιπτώσεις εκείνες που πραγματικά ενέχουν υψηλό φορολογικό κίνδυνο (high tax risk).

Η χρήση δεδομένων δεν θα περιορίζεται σε εξ αποστάσεως ελέγχους, αλλά θα χρησιμοποιείται και στους επιτόπιους ελέγχους, με φορολογικούς ελεγκτές να προσέρχονται στο σημείο του ελέγχου με tablet, έχοντας έτσι άμεση πρόσβαση στη εικόνα της επιχείρησης, ενώ οι τυχόν διαπιστώσεις του ελέγχου θα τροφοδοτούν το σύστημα της ΑΑΔΕ με τα νέα δεδομένα σε πραγματικό χρόνο (εργαλείο “έλεγχος live”).

Ο συντονισμός και η παρακολούθηση των «ελέγχων  στο πεδίο» γίνεται πλέον επίσης ηλεκτρονικά και σε πραγματικό χρόνο, μέσω φωτογραφιών, βίντεο, και ψηφιακών χαρτών, από Αίθουσα Επιχειρήσεων (Operations Room) με έδρα της την ΓΔΗΛΕΔ της ΑΑΔΕ στο Μοσχάτο.  Η αίθουσα αυτή χαρακτηρίστηκε από το Υπουργείο Οικονομικών ως «Ψηφιακό Μάτι» σε Δελτίο Τύπου που δημοσίευσε την 2^η Αυγούστου 2023. Από την αίθουσα αυτή εξάγονται στατιστικά στοιχεία τα οποία χρησιμεύουν για την υλοποίηση πιο στοχευμένων ελέγχων.

Παράλληλα με την τεχνολογική αναβάθμιση των εργαλείων της ΑΑΔΕ, ο Διοικητής της ΑΑΔΕ, σε συνέντευξη την 15^η Ιουλίου 2023 στο κανάλι ΣΚΑΙ ανέφερε ότι  η ΑΑΔΕ προχωρά παράλληλα και σε αλλαγή οργανωτικού μοντέλου των εφοριών, με στόχο να μεταβεί από το παλαιό αποκεντρωμένο καθεστώς στην κεντρικοποίηση (centralization) των υπηρεσιών της. Στο τελικό πλάνο της είναι, οι εφορίες κατά τόπους, να διατηρηθούν μόνο ως σημεία εξυπηρέτησης εκείνων των φορολογουμένων που δεν έχουν πρόσβαση στα ψηφιακά μέσα, και έτσι να αποτελούν σημεία καθοδήγησης του πολίτη για το πώς ακριβώς θα εκπληρώσει σωστά τις υποχρεώσεις του, ενώ ταυτόχρονα, θα λειτουργούν ειδικά φορολογικά κέντρα (Βεβαίωσης & Είσπραξης, Κεφαλαίου, Φορολογικών Διαδικασιών και Εξυπηρέτησης), ξεκινώντας από Αττική και Θεσσαλονίκη, τα οποία θα εξυπηρετούν κεντρικά, ψηφιοποιημένα, τυποποιημένα και αυτοματοποιημένα. Έτσι, θα επιτευχθεί η κεντρική εκτέλεση των φορολογικών και ελεγκτικών διαδικασιών.

Μάλιστα, βάσει Δελτίου Τύπου της ΑΑΔΕ της 27^ης Ιουλίου 2023, αναμένεται από 25/9/2023 να λειτουργήσει το πρώτο ΚΕΒΕΙΣ (Κέντρο Βεβαίωσης και Είσπραξης) στην Αττική, ενώ από 22/1/2024 θα λειτουργεί και στη Θεσσαλονίκη, μεταφέροντας σταδιακά σε αυτά τα κέντρα τις αρμοδιότητες βεβαίωσης και είσπραξης από τις Δ.Ο.Υ. Αττικής και Θεσσαλονίκης, καταργώντας σε αυτές τα αντίστοιχα τμήματα.

Επίσης, σύμφωνα με το Δελτίο Τύπου της ΑΑΔΕ της 14^ης Ιουλίου 2023, αναμένεται από 29/1/2024 να λειτουργήσουν δύο Κέντρα Φορολογίας Κεφαλαίου καθώς και από 01/04/2024 αναλαμβάνουν δύο Κέντρα Φορολογικών Διαδικασιών και Εξυπηρέτησης καταργώντας αντίστοιχα τμήματα σε Δ.Ο.Υ. Αττικής και Θεσσαλονίκης.

Κλείνοντας, βάσει όσων παρατέθηκαν ανωτέρω, θα μπορούσαμε να καταλήξουμε στην εξής παρατήρηση:

“H εποχή που ελεγχόταν μια εξαιρετικά μικρή μερίδα επιχειρήσεων στη χώρα μας, από τον φορολογικό – ελεγκτικό μηχανισμό της χώρας, έχει παρέλθει ανεπιστρεπτί, και βάζει στο χρονοντούλαπο της ιστορίας την βολική αυτή διαπίστωση, για μια μειοψηφία επιχειρηματιών, πίσω από την οποία επαναπαύονταν, αδιαφορώντας επιδεικτικά για την ορθή τήρηση των φορολογικών νόμων. Το πλήθος των νέων ψηφιακών εργαλείων, συνδυαστικά με τις πρωτοβουλίες της ΑΑΔΕ για ριζική αναδιοργάνωση της οργανωτικής δομής της, δίνουν το σήμα σε όλη την οικονομία ότι ο έλεγχος βρίσκεται παντού, είναι καλά πληροφορημένος, και θα είναι στοχευμένος. Άλλωστε, ο Υφυπουργός Οικονομικών κ. Χ. Θεοχάρης είπε καθαρά σε ραδιοφωνική εκπομπή του ΣΚΑΙ την 12^η Ιουλίου 2023 ότι «Οι έλεγχοι θα είναι πιο εστιασμένοι, πιο σύντομοι και πιο μικροί. Δεν χρειάζεται να πιάνουν τα πάντα, πρέπει να πιάνουν ένα κομμάτι και να το φέρνουνε εις πέρας. Καλύτερα η φορολογική Διοίκηση να κάνει 5 ελέγχους που να κρατήσουν το 1/5 του χρόνου ο καθένας, αντί να κάνει έναν έλεγχο στον ίδιο χρόνο. Με αυτό τον τρόπο οι έλεγχοι αγγίζουν περισσότερες επιχειρήσεις και εμπεδώνεται ένα κλίμα ότι βρίσκεται παντού».

Συνεπώς, η διασφάλιση διαρκούς φορολογικής συμμόρφωσης από την πλευρά όλων των επιχειρήσεων είναι ζωτικής σημασίας και, έτσι, ο ρόλος του λογιστή-φοροτεχνικού πιο κρίσιμος από ποτέ.