ΨΗΦΙΑΚΕΣ ΠΛΑΤΦΟΡΜΕΣ & ΤΗΛΕΡΓΑΣΙΑ: ΤΙ ΙΣΧΥΕΙ ΚΑΙ ΠΟΙΕΣ ΟΙ ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΤΟΥΣ – ΤΑ ΣΗΜΕΙΑ
Οι ψηφιακές πλατφόρμες συνδέονται με τους παρόχους υπηρεσιών με συμβάσεις εξαρτημένης εργασίας ή συμβάσεις ανεξάρτητων υπηρεσιών ή έργου.
Στο άρθρο 68 του παραπάνω νόμου ορίζεται ότι “Ψηφιακές Πλατφόρμες” καλούνται οι επιχειρήσεις που ενεργούν είτε απευθείας είτε ως μεσάζοντες και μέσω διαδικτυακής πλατφόρμας συνδέουν παρόχους υπηρεσιών ή επιχειρήσεις ή τρίτους με χρήστες ή πελάτες ή καταναλωτές και διευκολύνουν τις μεταξύ τους συναλλαγές ή συναλλάσσονται απευθείας μαζί τους.
Με τον τρόπο αυτό εισάγεται η από 2.6.2016 ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών, με τίτλο «Ευρωπαϊκή Ατζέντα για μια Συνεργατική Οικονομία».
Το άρθρο 69 του νόμου ορίζει ότι οι ψηφιακές πλατφόρμες συνδέονται με τους παρόχους υπηρεσιών με συμβάσεις εξαρτημένης εργασίας ή συμβάσεις ανεξάρτητων υπηρεσιών ή έργου. Με τον τρόπο αυτό διευκρινίζεται ότι η σχέση των παρόχων υπηρεσιών προς τις ψηφιακές πλατφόρμες μπορεί να λάβει τη συμβατική μορφή είτε της σύμβασης εξαρτημένης εργασίας είτε της σύμβασης ανεξάρτητων υπηρεσιών/ έργου.
Η σύμβαση μεταξύ ψηφιακής πλατφόρμας και παρόχου υπηρεσιών τεκμαίρεται ότι δεν είναι εξαρτημένης εργασίας, εφόσον ο πάροχος υπηρεσιών δικαιούται, βάσει της σύμβασής του, σωρευτικά:
- Να χρησιμοποιεί υπεργολάβους ή υποκατάστατους για να παρέχουν τις υπηρεσίες που έχει αναλάβει να προσφέρει. Η προϋπόθεση αυτή πληρούται, ακόμη και αν η ψηφιακή πλατφόρμα αξιώνει οι υπεργολάβοι και υποκατάστατοι του παρόχου υπηρεσιών να έχουν υποβληθεί σε εκπαίδευση ή να φέρουν στολή ή να τηρούν τους όρους υγιεινής και ασφάλειας ή να έχουν τύχει των κατάλληλων εξετάσεων υγείας και γενικότερα να συμμορφώνονται προς τους γενικούς όρους παροχής υπηρεσιών, υγιεινής και ασφάλειας που ισχύουν για τους παρόχους υπηρεσιών, που συνδέονται συμβατικώς με τη συγκεκριμένη πλατφόρμα.
- Να επιλέγει τα διάφορα έργα που η ψηφιακή πλατφόρμα του προτείνει να αναλάβει ή να θέτει μονομερώς ο ίδιος τον μέγιστο αριθμό τέτοιων έργων που εκάστοτε θα αναλαμβάνει, ο οποίος μπορεί και να μεταβάλλεται, υπό την προϋπόθεση ότι πάντοτε καθορίζεται μονομερώς από τον ίδιο.
- Να παρέχει τις ανεξάρτητες υπηρεσίες του προς οποιονδήποτε τρίτο ή να εκτελεί έργα για οποιονδήποτε τρίτο, συμπεριλαμβανομένων ανταγωνιστών της ψηφιακής πλατφόρμας.
- Να καθορίζει ο ίδιος τον χρόνο παροχής των υπηρεσιών του, εντός δεδομένων χρονικών πλαισίων, προσαρμόζοντάς τον στις προσωπικές του ανάγκες και όχι με βάση τα συμφέροντα της ψηφιακής πλατφόρμας.
Έτσι, θεσμοθετούνται τα κριτήρια που έχει καθορίσει η νομολογία του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης (υπόθεση C-692/19, Yodel Delivery Network Ltd) για τη διάκριση μεταξύ των περιπτώσεων παροχής εξαρτημένης εργασίας και ανεξάρτητων υπηρεσιών σε ψηφιακές συνεργατικές πλατφόρμες.
Ο πάροχος που πληροί όλα τα σωρευτικά απαριθμούμενα κριτήρια, τα οποία είναι ενδεικτικά της ανεξάρτητης δράσης του (πχ χρήση υπεργολάβων, δικαίωμα να επιλέγει ποια έργα θα εκτελέσει, δυνατότητα για παροχή υπηρεσιών προς τρίτους, καθορισμός από τον ίδιο του χρόνου παροχής των υπηρεσιών του) τεκμαίρεται ότι παρέχει τις υπηρεσίες του υπό καθεστώς παροχής ανεξάρτητων υπηρεσιών ή έργου.
Ο νέος εργασιακός νόμος 4808/2021 στο κεφάλαιο “Ρυθμίσεις Για Σύγχρονες Μορφές Εργασίας” (άρθρα 68 – 71) εισάγει και καθορίζει την έννοια της ψηφιακής πλατφόρμας (“Digital Platform“), προσδιορίζοντας το πλαίσιο της λειτουργίας των επιχειρήσεων αυτών.
Ο νέος εργασιακός νόμος, θέτει τα κριτήρια για την υπαγωγή μιας σύμβασης μεταξύ της ψηφιακής πλατφόρμας (επιχείρησης) και του παρόχου (απασχολούμενου) στο πεδίο της σύμβασης ανεξαρτήτων υπηρεσιών, έργου ή εργασίας. Αναγνωρίζει εργασιακά δικαιώματα μισθωτών σε παρόχους με σύμβαση έργου ή ανεξαρτήτων υπηρεσιών καθώς επίσης και συνδικαλιστικά δικαιώματα. Ειδική αναφορά προβλέπει επίσης και την εφαρμογή στις ψηφιακές πλατφόρμες υποχρεώσεων υγιεινής και ασφάλειας προς τους παρόχους τους, ανάλογων προς αυτές των μισθωτών.
Τηλε(ε)ργασία ή εργασία από απόσταση είναι μια νέα μορφή εργασίας κατά την οποία οι εργαζόμενοι έχουν τη δυνατότητα να εργάζονται από οπουδήποτε και οποιαδήποτε μέρα και ώρα. Με άλλα λόγια, η καθημερινή μεταφορά τους σε ένα κεντρικό τόπο δουλειάς αντικαθίστανται από τη δυνατότητα εργασίας κάνοντας χρήση των σύγχρονων μορφών τηλεπικοινωνίας. Πολλοί εργάζονται από το σπίτι τους, ενώ άλλοι, περιστασιακά αναφερόμενοι και ως νομάδες εργαζόμενοι ή επιβάτες του διαδικτύου χρησιμοποιούν την τεχνολογία των κινητών τηλεφώνων για να εργαστούν από όποιο μέρος θέλουν. Η τηλεργασία είναι ένας ευρύτερος όρος, που αναφέρεται στην υποκατάσταση των τηλεπικοινωνιών με οποιαδήποτε μορφή ταξιδιού που σχετίζεται με εργασία, εκμηδενίζοντας μ’ αυτόν τον τρόπο τους περιορισμούς της απόστασης στις μετακινήσεις. Ένα πρόσωπο που εργάζεται από απόσταση είναι γνωστό και ως «τηλεργαζόμενος». Ένα συχνά επαναλαμβανόμενο motto είναι ότι «η εργασία είναι κάτι το οποίο κάνεις, κι όχι κάτι προς το οποίο ταξιδεύεις».
Η τηλεργασία θα πραγματοποιείται με όρους εξαρτημένης σχέσης εργασίας, όχι όμως και οι ψηφιακές πλατφόρμες που μπορούν να συνάπτουν συμφωνίες με τους απασχολούμενους, ακόμα και με συμβάσεις που μπορούν να είναι ανεξάρτητων υπηρεσιών ή έργου.
Οι διευκρινίσεις, αναφορικά με το καθεστώς εργασιακής σχέσης που διέπει όσους εργάζονται με τηλεργασία, αλλά και εκείνους που απασχολούνται μέσα από ψηφιακές πλατφόρμες, περιγράφονται αναλυτικά σε εγκύκλιο που εκδόθηκε από τον ΕΦΚΑ.
Ειδικότερα, για την τηλεργασία ορίζεται ότι ο χαρακτηρισμός της απασχόλησης (πλήρους, μερικής, εκ περιτροπής ή άλλης μορφής), δεν αλλοιώνεται από τον συγκεκριμένο τρόπο που εκτελείται, αλλά προκύπτει από την σύμβαση εργασίας.
Πρακτικά, αυτό σημαίνει ότι η συμφωνία περί τηλεργασίας δεν θίγει ούτε το καθεστώς απασχόλησης, ούτε τη σύμβαση εργασίας του τηλεργαζόμενου. Μεταβάλλει μόνο τον τρόπο που με τον οποίο εκτελείται η εργασία.
Η τηλεργασία μπορεί να παρέχεται κατά πλήρη, μερική ή εκ περιτροπής απασχόληση, αυτοτελώς ή σε συνδυασμό με απασχόληση στις εγκαταστάσεις του εργοδότη.
Στην εγκύκλιο τονίζεται ότι η τηλεργασία μπορεί να συμφωνείται μεταξύ εργοδότη και εργαζόμενου κατά την πρόσληψη, ή με τροποποίηση της σύμβασης εργασίας.
Πρέπει όμως να δηλώνονται στο σύστημα ΕΡΓΑΝΗ, τόσο το ωράριο όσο και η αναλογία τηλεργασίας και εργασίας στις εγκαταστάσεις του εργοδότη, αν υπάρχει.
Σε σχέση με τις ψηφιακές πλατφόρμες, δηλαδή τις επιχειρήσεις που λειτουργούν απευθείας ή με μεσάζοντες και μέσω διαδικτύου συνδέουν παρόχους υπηρεσιών, επιχειρήσεις ή τρίτους, με χρήστες, ή πελάτες, ή καταναλωτές, διευκολύνοντας τις συναλλαγές μεταξύ τους, ισχύουν τα εξής:
- Η σύμβαση μεταξύ ψηφιακής πλατφόρμας και παρόχου υπηρεσιών τεκμαίρεται ότι δεν είναι σύμβαση εξαρτημένης εργασίας.
Αιτία είναι ότι μπορεί να ισχύουν σωρευτικά:
- Ο πάροχος να χρησιμοποιεί υπεργολάβους ή υποκατάστατους για να παρέχουν τις υπηρεσίες που έχει αναλάβει να προσφέρει. Τούτο ισχύει ακόμα και αν οι υποκατάστατοι που έχουν επιλεγεί είναι υποχρεωμένοι να υποβάλλονται σε εκπαίδευση, ή να φέρουν στολή ή να έχουν περάσει εξετάσεις για υγιεινή και ασφάλεια.
- Ο πάροχος να επιλέγει κάποια από τα έργα που του προτείνει η ψηφιακή πλατφόρμα, ή να θέτει μονομερώς τον μέγιστο αριθμό των έργων που επιθυμεί να αναλάβει.
- Ο πάροχος να προσφέρει τις υπηρεσίες του ακόμα και σε ανταγωνιστές της ψηφιακής πλατφόρμας.
- Να καθορίζει ο πάροχος τον χρόνο προσφοράς των υπηρεσιών του και όχι με βάση τα συμφέροντα της ψηφιακής πλατφόρμας.
ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ
Καθώς η αγορά εργασίας αναδεικνύεται ως προνομιακό πεδίο ενεργοποίησης της ψηφιακής διαμεσολάβησης, η εμφάνιση πρωτόγνωρων προκλήσεων και κινδύνων μιας ψηφιακής πλέον, απορρύθμισης του σοβαρά εξασθενημένου από τις οικονομικές κρίσεις και την πανδημία εργατικού δικαίου, αποτελεί νομοτελειακή συνέπεια. Στο πλαίσιο της ψηφιακής διαμεσολάβησης, που συχνά υποκρύπτει – αποκρύπτει τον πραγματικό ρόλο των πλατφορμών ως αυτονόμως δρώντων οικονομικών υποκειμένων, η νομική προβληματική επικεντρώνεται στα εξής:
- Πρώτον, στην σχετικά απλούστερη περίπτωση διαμεσολάβησης για την παροχή υπηρεσιών, όπου γνωστότερο παράδειγμα είναι η Uber, η οποία αφορά οδηγούς επιβατικών.
- Δεύτερον, το περίφημο crowdworking, όπου μια επιχείρηση, προκειμένου να ικανοποιήσει εργασιακές της ανάγκες, στρέφεται σε μια ψηφιακή πλατφόρμα, η οποία, προς άγραν ενδιαφερομένων, απευθύνεται στο πλήθος των χρηστών του διαδικτύου (crowd), με σκοπό την ανάληψη συμβατικής υποχρέωσης εκτέλεσης ορισμένης εργασίας.
Ενόψει των δυσδιάκριτων πολυμερών συμβατικών σχημάτων που δημιουργούνται από τη διαμεσολάβηση των πλατφορμών, το ενδιαφέρον από πλευράς εργατικού δικαίου εστιάζεται στο ζήτημα του νομικού χαρακτηρισμού της μέσω πλατφορμών παρεχόμενης εργασίας.
Η πανευρωπαϊκή τάση φυγής των εργοδοτών από την εφαρμογή του εργατικού δικαίου μέσω μιας προϊούσας “απομισθωτοποίησης” των σχέσεων παροχής εργασίας και καταφυγής σε ψευδεπίγραφους συμβατικούς τύπους (συμβάσεις ανεξάρτητης εργασίας ή έργου) είναι δεδομένη. Γι’ αυτό και δικαιολογημένος ο φόβος ότι οι ψηφιακές δυνατότητες “ευελικτοποίησης” θα προσδώσουν εκθετική δυναμική στην τάση αυτή.
Μια τέτοια προοπτική θα οδηγούσε το ήδη βαριά τραυματισμένο από τις οικονομικές κρίσεις και την πανδημία εργατικό δίκαιο σε περαιτέρω συρρίκνωση του πεδίου εφαρμογής του, δηλαδή της προστατευτικής ρυθμιστικής του αξίωσης. Υπό το πρίσμα αυτό, το ζήτημα του νομικού χαρακτηρισμού των εργαζομένων μέσω ψηφιακής διαμεσολάβησης είναι κρίσιμο. Το ζητούμενο συνίσταται στο, αν με βάση τα θεωρητικά και νομολογιακά κριτήρια, οι εργαζόμενοι στις πλατφόρμες παρέχουν ή όχι εξαρτημένη εργασία.
Η εργασία από το σπίτι μειώνει δραματικά την εποικοδομητική κριτική τόσο από ανωτέρους όσο και από παλαιότερους και πιο έμπειρους συναδέλφους.
Σύμφωνα με μεγάλη πρόσφατη μελέτη από την Ομοσπονδιακή Τράπεζα της Νέας Υόρκης, το Πανεπιστήμιο της Αϊόβας και το Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ, η τηλεργασία φαίνεται να έχει ένα σοβαρό μειονέκτημα: την απουσία της εποπτείας και της άμεσης επικοινωνίας. Η Ερικα Μπέκερ, που εργάζεται σε μεγάλη εταιρεία τεχνολογίας ως υπεύθυνη πωλήσεων, δηλώνει πως: «Τουλάχιστον δέκα φορές την ημέρα πήγαινα στο αφεντικό μου και ρωτούσα “αυτό το χειρίστηκα σωστά, τι θα μπορούσα να έχω κάνει καλύτερα;”. Αν υπάρχει κάτι που μπορώ να διορθώσω θέλω πάντοτε να μου το λένε, θέλω να προχωρήσω την καριέρα μου».
Η επικοινωνία στον χώρο εργασίας είναι εκ των πραγμάτων πολύ πιο εύκολο να επιτευχθεί, ενώ στην περίπτωση της τηλεργασίας η συχνότητά της μειώνεται ακόμη και στο ένα τρίτο, σύμφωνα με την έρευνα.
Για νέους και νέες που εργάζονται από το σπίτι, αυτό μεταφράζεται στην απουσία εποικοδομητικής κριτικής τόσο από ανωτέρους όσο και από παλαιότερους και πιο έμπειρους συνεργάτες. Η μελέτη εστίασε σε μηχανικούς που εργάζονταν σε μεγάλη εταιρεία τεχνολογίας. Τα αποτελέσματα έδειξαν πως από τη μία η τηλεργασία ενίσχυε την παραγωγικότητα των παλαιότερων υπαλλήλων, αλλά από την άλλη μείωνε τόσο πολύ τα σχόλια που λάμβαναν οι νεότεροι για τη δουλειά τους, ώστε καθιστούσε πιθανό ακόμη και οι εργαζόμενοι αυτοί να εγκαταλείψουν την επιχείρηση. Αυτό ίσχυε ακόμη περισσότερο για τις γυναίκες.
Αν και τα ευρήματα της έρευνας δεν μπορούν να δώσουν τη συνολική εικόνα, μιας και ο χώρος μιας μεγάλης εταιρείας τεχνολογίας αποτελεί ένα μόνον από τα πολλά διαφορετικά εργασιακά περιβάλλοντα, οι συντάκτες κάνουν ένα γενικότερο σχόλιο: Το γραφείο, τουλάχιστον για μια ευρεία ομάδα επαγγελματιών, παίζει κομβικό ρόλο για την προώθηση της καριέρας των νέων ατόμων. Προσθέτουν επίσης πως η επίβλεψη που μπορούν να έχουν οι νέοι στον χώρο εργασίας τους είναι αδύνατον να επιτευχθεί από προγράμματα όπως το Zoom.
Πολλές επιχειρήσεις προσπαθούν σήμερα να εφαρμόσουν ένα υβριδικό μοντέλο, επιτρέποντας σε κάποιους να εργάζονται από το σπίτι και ζητώντας από άλλους να έρχονται στο γραφείο. Ωστόσο η «δύναμη της εγγύτητας», όπως την αποκαλεί η μελέτη, θέτει ακόμη και αυτή την προσέγγιση υπό αμφισβήτηση.
Οι ερευνητές υποστηρίζουν ότι τα οφέλη της επικοινωνίας επιτυγχάνονται μόνον όταν ολόκληρη η ομάδα είναι παρούσα. «Ακόμη και όταν ένα μέλος της ομάδας εργάζεται από το σπίτι, αυτό μπορεί να διαταράξει την συνεργασία ολόκληρης της ομάδας», σχολιάζει η Ναταλία Εμάνουελ, οικονομολόγος στην Ομοσπονδιακή Τράπεζα της Νέας Υόρκης. Τα συμπεράσματα δικά σας……
ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΡΑΓΓΟΣ
ΛΟΓΙΣΤΗΣ-ΦΟΡΟΤΕΧΝΙΚΟΣ Α.ΤΑΞΗΣ
ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΤΗΣ ΤΟΥ FORONEWS.GR
